Τα μαγικά στην εκπαίδευση σκύλων

Από τη Σωτηρία Κυριαζή

Απαραίτητα 12 βασικά συστατικά, πριν ξεκινήσεις τα «θαύματα» στην εκπαίδευση του σκύλου σου.

Μπορώ να καταφέρω, εύκολα και γρήγορα, ο σκύλος μου να καταλαβαίνει τι του ζητάω και να συμπεριφέρεται όπως ακριβώς θέλω;

Μπορώ να έχω έναν σκύλο ισορροπημένο, υπάκουο, να μη με τραβάει στην βόλτα, να μην κάνει τσαμπουκάδες σε άλλα σκυλιά, να μη φοβάται τίποτα, να έρχεται αμέσως όταν τον καλώ, να με κοιτάει στα μάτια;

Μπορώ όλα αυτά να τα πετύχω χωρίς προσπάθεια και σε σύντομο χρονικό διάστημα;

Υπάρχει κάποιος ειδικός, που μπορεί να το κάνει αυτό για μένα και να έχω τον ιδανικό σκύλο που είχα φανταστεί;

Με λίγα λόγια…

Υπάρχουν μαγικά στην εκπαίδευση;

Λυπάμαι που θα στεναχωρήσω κάποιους… Η αλήθεια είναι ότι ΟΧΙ, δεν υπάρχουν μαγικά στην εκπαίδευση, δεν υπάρχουν μαγικά ραβδιά, ούτε λυχνάρια του Αλαντίν.

Μην απογοητεύεστε όμως γιατί υπάρχουν λύσεις, μέθοδοι, τεχνικές και βήματα, που αν τα ακολουθήσουμε, πραγματικά θα μπορέσουμε να κάνουμε «θαύματα» στην εκπαίδευση του σκύλου μας. Οπότε, υπ’ αυτή την έννοια, ΝΑΙ μπορούμε -με μια δόση υπερβολής- να τα ονομάσουμε «τα μαγικά της εκπαίδευσης».

 

Τα 12 βασικά υλικά για την αλχημεία μας

1| Αναλαμβάνουμε την Ευθύνη – Θέτουμε στόχους

Ευθύνη: το βασικό υλικό που θα συνδέσει και όλα τα υπόλοιπα για να πετύχουμε τον στόχο μας

Αναλαμβάνοντας την ευθύνη, δεν τη μεταθέτουμε σε άλλους, π.χ. στο σύντροφο μας, στο παιδί, στον παππού, στη Φιλιππινέζα, στον εκπαιδευτή κ.λπ. Από την πρώτη στιγμή είμαι ο υπεύθυνος άνθρωπος γι’ αυτό το νέο μέλος της οικογένειας που αποφάσισα να υιοθετήσω και να φροντίζω.

Ακόμα κι αν δεν ήταν αποκλειστικά δική μου επιλογή, από την στιγμή που η απόφαση πάρθηκε, οι ενήλικες είμαστε οι υπεύθυνοι γι’ αυτό το ζώο και με τη στάση μας διδάσκουμε την ευθύνη και στους νεότερους. Αναλαμβάνουμε την ευθύνη να τον καθοδηγήσουμε στον δικό μας κόσμο και να του διδάξουμε τις συμπεριφορές αυτές που θα κάνουν ευχάριστη τη δική μας αλλά και τη δική του ζωή.

Είναι προαπαιτούμενο, πριν ακόμα παρθεί η απόφαση, να είμαστε συνειδητοποιημένοι και αποφασισμένοι για το χρόνο που θα χρειαστεί να αφιερώσουμε και τη δουλειά που έχουμε να κάνουμε, προκειμένου ο σκύλος μας να είναι ισορροπημένος, υπάκουος και χαρούμενος. Καθορίζουμε το στόχο μας, ξέρουμε τι ακριβώς θέλουμε να πετύχουμε και κάνουμε κάθε μέρα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση.

 

2| Επιλογή συνεργατών

Επιλέγουμε τους κατάλληλους επαγγελματίες που θα μας υποστηρίξουν στην ανατροφή και στην εκπαίδευση του νέου μέλους και συνεργαζόμαστε μαζί τους. Είναι σημαντικό να κάνουμε την έρευνά μας πριν καταλήξουμε, με υπευθυνότητα, επιλέγοντας έναν επαγγελματία που θα μας κάνει να νιώσουμε εμπιστοσύνη. Εμείς, όμως, είμαστε αυτοί που θα κάνουμε την προσπάθεια και την εξάσκηση που απαιτείται, με την καθοδήγηση τους φυσικά, για να πετύχουμε το στόχο μας. Δεν εξασκείται ο προπονητής για τον αθλητή.

 

3| Αρχή ήμισυ παντός

Ξεκινάμε την εκπαίδευση από το πρώτο λεπτό που θα έρθουμε σε επαφή μαζί του, είτε είναι κουτάβι, είτε ενήλικος σκύλος. Ενστικτωδώς, θα καταλάβει αμέσως  από τη συμπεριφορά μας, ποιοι είμαστε και ποια είναι τα όρια μας, αρκεί αυτά να είναι ξεκάθαρα πρώτα για εμάς. Δεν θα πρέπει να επιτρέψουμε συμπεριφορές, που σίγουρα, δεν θα μας άρεσε να τις επαναλάβει και να γίνουν συνήθειες.

Για παράδειγμα, όταν πηδάει επάνω μας και είναι σε υπερδιέγερση, δεν τον χαϊδεύουμε και δεν του δίνουμε καθόλου προσοχή, γιατί με τον τρόπο αυτό, άθελα μας, θα ενισχύσουμε αυτή την συμπεριφορά.

Ξεκινάμε αμέσως την εκπαίδευση, από την πρώτη μέρα στο σπίτι, δεν περιμένουμε να φθάσει έξι μηνών, όπως πολλοί ακόμα πιστεύουν. Οι καλές συνήθειες χτίζονται από την αρχή· και έτσι δεν θα χρειαστεί αργότερα να αφιερώσουμε τον πολύ περισσότερο χρόνο και κόπο που απαιτείται για να διορθώσουμε κακές συνήθειες, αφού έχουν εδραιωθεί.

Για παράδειγμα, θέλουμε να μάθουμε στο κουτάβι μας να περπατάει δίπλα μας. Ξεκινάμε πριν ακόμα ολοκληρώσει τα εμβόλια του, κάνοντας αρχικά εξάσκηση μέσα στο σπίτι και αργότερα σε ασφαλείς εξωτερικούς χώρους (πχ περιφραγμένους κήπους, χωρίς πρόσβαση από ανεμβολίαστα και αδέσποτα ζώα). Έτσι, θα έχουμε προετοιμαστεί για την πρώτη μας βόλτα και όλα θα είναι πιο εύκολα.

Ακόμα κι αν υιοθετήσαμε έναν ενήλικο σκύλο, που έχει ήδη αναπτύξει κακίες συνήθειες, η πρώτη βόλτα μας μαζί του είναι καθοριστική για να του «εξηγήσουμε» τους νέους κανόνες. Σα να κάνουμε μια επανεκκίνηση στον εγκέφαλο του σχετικά με όσα ήδη γνωρίζει στη ζωή του, να τον επαν-εκπαιδεύουμε σε μια νέα ζωή: «σε αυτό το καινούριο περιβάλλον, με εμάς τους νέους του κηδεμόνες, από τώρα και στο εξής, θα λειτουργούμε με αυτόν τον τρόπο».

4| Εντάσσουμε την εκπαίδευση στην καθημερινότητα

Κάθε στιγμή είναι ευκαιρία για να διδάξουμε νέες, αποδεκτές συμπεριφορές στο σκύλο μας. Του μαθαίνουμε να περιμένει την ώρα που του βάζουμε φαγητό και να μην πηδάει να το πάρει. Περιμένουμε να ηρεμήσει και μόνο τότε του το δίνουμε. Έτσι μαθαίνει, ότι κερδίζει μόνο όταν είναι ήρεμος και δεν απαιτεί. (διάβασε περισσότερα για την ώρα του φαγητού εδώ)

Του μαθαίνουμε να περιμένει στις πόρτες, στο σπίτι, στο αυτοκίνητο και να μην πετάγεται.

Δεν ανταποκρινόμαστε όταν έρχεται με επίμονο και με απαιτητικό τρόπο να μας προκαλέσει για παιχνίδι, γιατί τελικά, θα καλλιεργήσουμε ακόμα περισσότερο τη συμπεριφορά αυτή. Αδιαφορούμε και όταν ηρεμίσει, τον καλούμε εμείς για παιχνίδι.  Πρέπει να κερδίζει την προσοχή μας μόνο όταν είναι ήρεμος, Για τον σκύλο η προσοχή μας είναι μεγάλη ανταμοιβή και κάθε φορά που του την παρέχουμε, ακόμα κι αν είναι αρνητική, εκείνος κερδίζει, με αποτέλεσμα, να επαναλάβει την συμπεριφορά που προκάλεσε την προσοχή μας. (διάβασε περισσότερα για την τεχνική της αδιαφορίας εδώ)

 

5| Κερδίζει – Χάνει

Πρέπει να δώσουμε στον σκύλο μας να καταλάβει τον κανόνα: η σωστή συμπεριφορά κερδίζει, η λάθος χάνει.  Τη στιγμή που ο σκύλος μας κέρδισε κάτι που ήθελε πολύ, δεν την ξεχνάει· και θα προσπαθήσει να επαναλάβει αυτό που έκανε τη δεδομένη στιγμή. 

Γι’ αυτό, όταν ο σκύλος μας επαναλαμβάνει μια συμπεριφορά που δεν επιθυμούμε, ας αναρωτηθούμε τι είναι αυτό που κερδίζει. Για παράδειγμα μας τραβάει στη βόλτα. Τί κερδίζει; Kερδίζει ότι κινούμαστε προς την κατεύθυνση που θέλει να πάει. Μια τεχνική που μπορούμε να ακολουθήσουμε είναι: μόλις τραβήξει και τεντώσει ο οδηγός σταματάμε, περιμένουμε να χαλαρώσει και μόνο τότε ξεκινάμε. Αλλάζουμε τη σύνδεση που έχει γίνει στο μυαλό του –«Όταν τραβάω κινούμαι προς την κατεύθυνση που θέλω.»- αντικαθιστώντας την με μια νέα που να λέει: «Όταν τραβάω δεν κινούμαστε και τελικά χάνω».

Προσέχουμε, λοιπόν, όταν παρουσιάζει μη αποδεκτές συμπεριφορές να χάνει – λιχουδιές, παιχνίδι, την προσοχή μας, ακόμα και την παρουσία μας. Και όταν έχει την συμπεριφορά που θέλουμε να κερδίζει – λιχουδιές, παιχνίδι, μπράβο, χάδια.  

(διάβασε πώς θα του πούμε μπράβο και πώς ότι έκανε λάθος)

 

6| Ισχυρό κίνητρο

Κίνητρο είναι αυτό που ενεργοποιεί την επιθυμία για μια δράση. Θέλουμε να υπάρχει επιθυμία· δεν αρκεί ο σκύλος μας να ξέρει τι πρέπει να κάνει, χρειάζεται και να θέλει να το κάνει:

Γιατί να έρθει όταν τον καλούμε, την ώρα που παίζει τρελά με το παρεάκι του στο πάρκο; Έχουμε να του προτείνουμε κάτι καλύτερο;

Ο σκύλος δεν ξέρει από «πρέπει», ζει το «εδώ και τώρα» και το απολαμβάνει! Θέλουμε λοιπόν ένα ισχυρό κίνητρο εδώ και τώρα· έναν καλό λόγο για να έρθει σε μας, αφήνοντας (θυσιάζοντας) αυτό που του δίνει τόσο μεγάλη χαρά· χρειαζόμαστε, δηλαδή, κάτι που θα του δώσει ακόμα μεγαλύτερη χαρά.

διαφήμιση

Το ισχυρό κίνητρο είναι διαφορετικό για κάθε σκύλο· κάποιοι τρελαίνονται για λιχουδιές ενώ άλλοι για παιχνίδι. Το «μπράβο» και το χάδι μας μπορεί να είναι ένα καλό κίνητρο, αλλά συνήθως, επειδή το παρέχουμε αφειδώς, έχει χάσει ένα μεγάλο μέρος της αξίας του. Καλό είναι, λοιπόν, να έχουμε διαβαθμίσεις στα κίνητρα-ανταμοιβές, ανάλογα με τη δυσκολία της εκπαίδευσης.

(πάρε ιδέες για διαφορετικές ανταμοιβές εδώ)

 

7| Άμεσες διορθώσεις

Χρησιμοποιούμε τη φωνή μας, το βλέμμα, τη γλώσσα του σώματος για να εκφράσουμε τη δυσαρέσκειά μας και να διακόψουμε μια λάθος συμπεριφορά άμεσα, ακριβώς τη στιγμή που ξεκινάει και όχι αργότερα. Το timing  έχει σημασία· πρέπει να είμαστε άμεσοι για να μπορέσει να κάνει τον σωστό συσχετισμό και να καταλάβει για ποια ακριβώς συμπεριφορά τον μαλώσαμε· αν καθυστερήσουμε, θα  κάνει το συσχετισμό της διόρθωσης με την επόμενη συμπεριφορά του.

Για παράδειγμα, τον έχουμε σε εντολή παραμονής (πχ «ξάπλα») και χτυπάει το τηλέφωνο· εμείς αφαιρούμαστε, ο σκύλος α) σηκώνεται (η σωστή στιγμή για «όχι» και για να τον τοποθετήσουμε ξανά στη θέση «ξάπλα»), β) έρχεται προς το  μέρος μας και εμείς τον μαλώνουμε όταν γ) είναι μπροστά μας και μας κοιτάζει (η λάθος στιγμή για να του πούμε «όχι»). Πήρε λάθος μήνυμα «μη με πλησιάζεις, μη με κοιτάς» ενώ το μήνυμα θα έπρεπε να είναι «όχι, δεν σηκώνεσαι». 

Πολύ σημαντικό: όταν δίνουμε εντολές να είμαστε συγκεντρωμένοι και να μην αφαιρούμαστε. Και δεν ξεχνάμε, μετά από κάθε «λάθος» συμπεριφορά να καθοδηγούμε τον σκύλο μας στη «σωστή» –αυτή που ζητήσαμε- και τον ανταμείβουμε!

 

8| Άμεσες ανταμοιβές

Ιδανικά, πρέπει να ανταμείβουμε άμεσα τη σωστή συμπεριφορά, μέσα σε ένα, το πολύ δυο δευτερόλεπτα. Για να πετύχουμε να είμαστε τόσο άμεσοι θα έπρεπε να κρατάμε τις λιχουδιές στο χέρι. Αυτό όμως θα είχε ως αποτέλεσμα να εστιάζει στα χέρια μας και στη λιχουδιά (αντί για τη συμπεριφορά), πράγμα που δεν το θέλουμε.

Για να συνδέσουμε τη συμπεριφορά με την ανταμοιβή και να εξαλείψουμε το χρονικό κενό που μεσολαβεί, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το ηχητικό σήμα του κλίκερ, η μια λέξη – «yes», για παράδειγμα. Το ηχητικό σήμα μας επιτρέπει να «υπογραμμίσουμε» άμεσα τη στιγμή που κάνει τη σωστή συμπεριφορά και στη συνέχεια να δώσουμε ανταμοιβή. Έτσι δίνουμε στο σκύλο μας να καταλάβει πολύ πιο εύκολα και καθαρά για ποια ακριβώς συμπεριφορά ανταμείφθηκε (ή πρόκειται να ανταμειφθεί).

 

9| Βασικές εντολές

Οι βασικές εντολές είναι απαραίτητες στην εκπαίδευση· είναι ο λεκτικός κώδικας επικοινωνίας μας μαζί του. Πρέπει να έχουμε μια λέξη και πάντα την ίδια για κάθε συμπεριφορά.  Κάνουμε εξάσκηση μικρής διάρκειας, όσες φορές θέλουμε μέσα στη μέρα. Σταματάμε πριν ο σκύλος μας κουραστεί και χάσει το ενδιαφέρον του.  

Ξεκινήστε με απλές εντολές όπως την εντολή «μάτια». Το κοίταγμα στα μάτια είναι η καλύτερη βάση για να ξεκινήσουμε. Και είναι πολύ χρήσιμη εντολή, όχι για να τονίσει την αυταρέσκειά μας(!) αλλά γιατί θέλουμε να εστιάζει σε εμάς, ώστε να μπορούμε να τον καθοδηγήσουμε στις συμπεριφορές που θέλουμε. Αν το βλέμμα του είναι αλλού, τότε και το μυαλό του είναι αλλού· οπότε ό,τι και να λέμε εμείς, ό,τι και να κάνουμε, δυστυχώς δεν θα έχει αποτέλεσμα.

 

10| Σταθερότητα & συνέπεια

Η σταθερότητά μας δείχνει ισορροπία· πείθει για την αποφασιστικότητά μας και για την απουσία διαπραγμάτευσης. Είμαστε πάντα ίδιοι στη συμπεριφορά μας και σε αυτό που ζητάμε από το σκύλο μας.

Για παράδειγμα, προσπαθούμε να του μάθουμε να κάθεται προκειμένου να του βάλουμε το λουράκι του και να βγαίνουμε με ηρεμία από την πόρτα για την βόλτα μας. Μια δύσκολη μέρα, που δεν έχουμε διάθεση, βιαζόμαστε και το μυαλό μας είναι αλλού, τον αφήνουμε να πηδάει πάνω μας και να μας τραβάει. Καταφέραμε να καταστρατηγήσουμε ό,τι είχαμε πετύχει μέχρι εκείνη τη στιγμή και χάνουμε και την αξιοπιστία μας… Η επιτυχία μας στους εκπαιδευτικούς μας στόχους είναι πάντα σε άμεση συνάρτηση με τη δικιά μας συνέπεια και σταθερότητα.

 

11| Ενσυναίσθηση & Δικαιοσύνη

Τον παρατηρώ και προσπαθώ να καταλάβω πώς νιώθει· υπάρχει κάτι που τον στρεσάρει στο περιβάλλον, κάτι άκουσε, κάτι είδε, κάτι μύρισε· καλύτερα να περιμένω να ηρεμήσει για να προχωρήσω στην εκπαίδευση. Η μάθηση επιτυγχάνεται μόνο σε θετικό περιβάλλον και η εκπαίδευση πρέπει να είναι ευχάριστη για όλους. Αν εμείς έχουμε άγχος και είμαστε θυμωμένοι θα τού το μεταφέρουμε και θα έχουμε αρνητικά αποτέλεσμα. Πρέπει να είμαστε δίκαιοι καθοδηγητές και όταν δεν βλέπουμε αποτελέσματα, να σκεφτούμε «τι είναι αυτό που δεν κάνουμε καλά» και να ψάξουμε να βρούμε άλλους τρόπους. Όταν τον μαλώνουμε για κάτι που εμείς δεν έχουμε καταφέρει να του το διδάξουμε, γινόμαστε άδικοι και ο σκύλος μας χάνει την εμπιστοσύνη του σε μας.

 

12| Υπομονή, επιμονή και καθημερινή επανάληψη

Η εκπαίδευση σε νέες συμπεριφορές θέλει χρόνο και εξάσκηση· και οι κακές συνήθειες αλλάζουν σταδιακά. Χωρίς υπομονή, επιμονή και πολλές επαναλήψεις δε θα πάμε μακριά στην εκπαίδευσή του. Κάθε φορά που νιώθουμε απογοήτευση για τις επιδόσεις του είναι σημαντικό να πάρουμε μια βαθιά ανάσα και να σκεφτούμε: η δημιουργία μιας νέας συμπεριφοράς είναι σα να χαράζουμε μια διαδρομή σε απάτητη χορταριασμένη γη. Όσες φορές χρειάζεται να περάσουμε για να αρχίσει να σχηματίζεται το μονοπάτι μας, άλλες τόσες, αντίστοιχα, φορές πρέπει εξασκηθούμε κι εμείς μαζί με τον σκύλο μας για να χτίσουμε τις συμπεριφορές που θέλουμε.

 

Καλή επιτυχία!

 

Διάβασε επίσης

Εσύ μιλάς στο σκύλο σου; Μίλα του, καταλαβαίνει!

Η μεγάλη αξία της… αδιαφορίας για το σκύλο μας!

Πώς θα του πούμε ότι έκανε λάθος;

O δεκάλογος της επιβράβευσης

Εκπαίδευσε το σκύλο σου σε 1 λεπτό

Πότε, πώς και γιατί να χρησιμοποιήσω κλίκερ στην εκπαίδευση;

Σχολιαστε